Psychoterapia - czym jest, na czym polega? Rodzaje, metody psychoterapii

Psychoterapia kojarzy się znam z kozetką, pacjentem oraz terapeutą, który rozmawia, doradza i pociesza. Obraz ten nie jest do końca prawdziwy, nie oddaje ani celu ani istoty psychoterapii. Czym więc jest psychoterapia, kto może w niej uczestniczyć, jak ją się prowadzi i ile kosztuje spotkanie ze specjalistą?

Czym jest psychoterapia?

Psychoterapią nazywamy oddziaływania oparte na szeroko pojętych technikach i metodach psychologicznych, mające na celu pomoc osobom z różnorodnymi zaburzeniami, w tym zaburzeniami zachowania, nastroju, zaburzeniami lękowymi (nerwicowymi), chorobami psychicznymi oraz uzależnieniami. Z psychoterapii korzystać mogą zarówno dzieci, jak i dorośli. Psychoterapia skierowana może być do jednej osoby (psychoterapia indywidualna), grupy (psychoterapia grupowa), dwóch osób (psychoterapia par) lub całe rodziny (psychoterapia rodzinna, zwana również systemową).

Psychoterapia nastawiona jest na nawiązanie relacji między pacjentem/klientem, a terapeutą. Kontakt ten pozwala terapeucie na przepracowanie problemów, z jakimi zgłosił się klient. Może być to zmiana negatywnych myśli, przekonań, wypracowanie zmian w zachowaniu, pomoc w wyjściu z nałogu. Psychoterapia może być jednym z elementów leczenia, np. iść w parze z hospitalizacją (np. w przypadku schizofrenii) czy farmakoterapią.

Kiedy i dla kogo psychoterapia?

Psychoterapia jest szeregiem oddziaływań psychologicznych, kierowanych do osób z różnorodnymi problemami. Kto może zgłosić się na psychoterapię? Z jakimi problemami możemy szukać takiej pomocy? Spektrum jest bardzo szerokie.

Prowadzi się psychoterapię osób:

• z zaburzeniami lękowymi (nerwicowymi), w tym lękiem panicznym czy fobiami;
• z zaburzeniami zachowania, w tym u dzieci z ADHD, osób niedostosowanych społecznie, nadruchliwych, agresywnych;
• z zaburzeniami nastroju, w tym depresją;
• z zaburzeniami osobowości;
• z zaburzeniami rozwoju, w tym z autyzmem;
• z zaburzeniami odżywiania, w tym anoreksją i bulimią;
• uzależnionych od alkoholu, narkotyków, leków, komputera, telefonu komórkowego;
• z chorobami psychicznymi, w tym schizofrenią i innymi psychozami;
• po doświadczeniu traumy, np. gwałtu, molestowania, katastrofy, klęski żywiołowej, wypadku komunikacyjnego, itp.
• po kryzysach życiowych, np. w żałobie, po rozstaniu z bliską osobą, po diagnozie nieuleczonej choroby, itp.;
• które mają potrzebę przepracowania jakiegoś problemu, w tym relacji z rodzicami, dzieckiem, partnerem lub doświadczają kryzysu osobowości czy tożsamości.

Nurty psychoterapii

Psychoterapię prowadzić można w konkretnym nurcie, czyli w oparciu o odpowiednie podejście, pozwalające na jak najlepsze poradzenie sobie z danym problemem. Warto je poznać by wiedzieć, do jakiego terapeuty najlepiej się zgłosić ze swoją trudnością. Najczęściej spotykane są nurt behawioralno-poznawczy, nurt psychodynamiczny, systemowy oraz podejście Gestalt.

Podejście poznawczo-behawioralne
Nastawione jest na zmianę negatywnych myśli i przekonań. Pozwala na zmianę poglądów oraz zachowań, jakie się z nimi wiążą, np. uważam, że jestem beznadziejny, co może prowadzić do depresyjnego nastroju. To podejście doskonale sprawdza się w terapii zaburzeń zachowania, w tym właśnie depresji ale i szeregu zaburzeń lękowych, w tym fobii. Można je stosować w terapii traumy, np. u osób, które doświadczyły molestowania czy gwałtu.

Podejście psychodynamiczne
Nurt ten opiera się na wspomnieniach w przeszłości, w tym na powrocie do dzieciństwa. Szuka się tam nieuświadomionych wcześniej przez pacjenta konfliktów mających na celu znalezienie przycyzn obecnych trudności. Podejście wzięło swoje początki w psychoanalizie, której ojcem jest znany psychiatra, Zygmunt Freud. Podejście to sprawdza się w terapii zaburzeń osobowości oraz kryzysów życiowych. Można je zastosować w terapii fobii.

Podejście systemowe
Podejście systemowe kładzie nacisk na znaczenie i funkcję relacji rodzinnych. Traktuje pacjenta jako jednostkę zakorzenioną w systemie rodzinnym oraz bada relacje z jej członkami oraz poglądy klienta na jego rodzinę. Terapia w nurcie systemowym doskonale sprawdza się w przypadku konfliktów małżeńskich (terapia par jest zwykle prowadzona w tym nurcie), konfliktów rodzinnych, po rozpadzie rodziny, w sytuacji przemocy rodzinnej ale i leczenia zaburzeń odżywania, w tym anoreksji i bulimii. Udowodniono, że sytuacja rodzinna ma ogromny wpływ na zachorowanie na te choroby.

Terapia Gestalt (terapia psycholgii pola)
Psychoterapia w tym nurcie nastawiona jest na proces równowagi, który rządzi naszym życiem. Gdy zostaje zachwiany, mogą pojawić się problemy. Jednostka traktowana jest jako indywidualna całość. Ten nurt sprawdza się podczas terapii kryzysów osobowościowych.

Kto może prowadzić psychoterapię?

Psychoterapię prowadzić może jedynie osoba w tym kierunku wykształcona oraz wykwalifikowana. Zwykle jest to psycholog po studiach magisterskich oraz dodatkowych kursach, szkoleniach czy studiach podyplomowych. Zwykle są one nastawione na konkretny rodzaj psychoterapii. Stanowią niejako specjalizację danego terapeuty. Psychoterapię może prowadzić praktycznie każda osoba, która ukończyła specjalistyczny kurs. Dla samego specjalisty jednak jest lepiej, gdy ma gruntowne przygotowanie psychologiczne, pozwalające na prowadzenie bardziej profesjonalnej i efektywnej terapii.

Psychoterapia - gdzie i za ile?

Psychoterapię prowadzi się zarówno w placówkach publicznych, jak i prywatnych gabinetach. Można się na nią zgłosić do poradni psychologicznej, poradni w szpitalu czy do prywatnego gabinetu. Zwyczajowo jednak profesjonalną terapią prowadzą wykwalifikowani terapeuci, posiadający prywatną praktykę. Jedna sesja kosztuje od około 70 do nawet 200 złotych. Zwykle potrzeba ich kilka, a nawet kilkanaście.

Psychoterapia - fakty i mity

Psychoterapia polega na udzielaniu porad - MIT!
Oczywiście to nieprawda. Psychoterapeuta nie udziela rad, a nawet nie powinien tego robić. Jego zadaniem nie jest nakierowanie pacjenta na gotowe rozwiązanie oraz podsuwanie mu go celem psychoterapii jest to, aby klient sam zrozumiał potrzebę zmian, wypracował rozwiązania wspólnie z terapeutą oraz próbował powoli wcielać je w życie.

Psychoterapeuta pociesza pacjenta i chwali go, by poczuł się lepiej - MIT!
Terapeucie nie wolno kierować słów pocieszenia do pacjenta. Relacja, jaka jest między nimi powinna być serdeczna ale przede wszystkim w pełni obiektywna. Pacjent może zbliżyć się do swojego terapeuty jako osoby, której ufa. Zaufanie jest bardzo cenne, aczkolwiek terapeuta powinien rozgraniczyć relację służbową, w tym wypadku kontakt terapeutyczny, od relacji prywatnej.

Psychoterapia może trwać wiele lat - PRAWDA
Owszem, psychoterapia może rozciągać się w czasie i to z wielu przyczyn, w tym z niedyspozycyjności pacjenta, np. z racji innych zobowiązań, z jego niechęci do współpracy oraz ze złożoności zaburzenia, z jakim się zgłosił. O długotrwałych terapiach mówimy zwykle w przypadku zaburzeń i chorób psychicznych oraz uzależnień.

Z psychoterapii może skorzystać każdy - PRAWDA
Tak, praktycznie każdy może korzystać z profesjonalnej psychoterapii. Wyjątek stanowią osoby nietrzeźwe oraz pod wpływem silnych leków i substancji psychoaktywnych. Ich ogląd sytuacji jest o tyle zaburzony, że nie mogą oni aktywnie i w pełni świadomie uczestniczyć w terapii. Ponadto, ich zachowanie może stwarzać zagrożenie zarówno dla nich samych, jak i terapeuty.

Psychoterapeuta może przepisać mi leki - MIT!
Absolutnie nie, psychoterapeuta nie posiada uprawnień do wypisywania recept na leki, nie powinien nawet sugerować brania leków bez recepty. Może to zrobić jedynie lekarz psychiatra z uprawnieniami do prowadzenia psychoterapii. Z kolei sam psychoterapeuta, który nie jest lekarzem może nas do psychiatry skierować. Potrzebujemy jeszcze medycznego skierowania od lekarza ogólnego.

Psychoterapeuta może dać mi zwolnienie lekarskie do pracy - MIT!
Nie jest to możliwe, zupełnie jak w punkcie poprzednim. Takie uprawnienia ma jedynie lekarz, w tym lekarz ogólny oraz specjalista, w tym psychiatra.

Psychoterapia to spotkania poufne - PRAWDA
Oczywiście, tematy poruszane w trakcie spotkań terapeutycznych do materiał poufny, a terapeutę obowiązuje tajemnica zawodowa, podobna do tej, której musi dochować lekarz. Psychoterapeuta nie może z nikim rozmawiać na temat tego, co dzieje się na terapii. Wyjątkiem jest tak zwana superwizja, czyli niejako terapia dla terapeuty. W czasie takich spotkań może on poradzić się swojego mentora (zwykle to kolega/koleżanka starszy/starsza stażem), który wysłucha, doradzi i pozwoli terapeucie na oczyszczenie myśli przed kolejnym spotkaniem z klientem. W trakcie superwizji nie używa się jednak żadnych imion ani nie podaje innych informacji, które mogłyby pomóc w zidentyfikowaniu konkretnego klienta.

Na psychoterapii mówi się o dzieciństwie - MIT!
Panuje przekonanie, że psychoterapia odwołuje się do czasów wczesnego dzieciństwa, że wracamy wspomnieniami do chwil sprzed wielu lat, aby rozwikłać konflikty z jakimi borykamy się obecnie. Tak naprawdę jednak tylko niektóre nurty psychoterapii bazują na powrocie do dzieciństwa, w tym nurt psychodynamiczny. Inne przebiegają w oparciu o zupełnie odmienne kwestie.

Terapia zawsze jest skuteczna - MIT!
Niestety, nie ma idealnej metody psychoterapii, która skutkuje w każdym przypadku. Może być tak, że motywacja pacjenta jest niewystarczająca do przeprowadzenia skutecznej i efektywnej psychoterapii. Pacjent z oporem (niechętny do prowadzenia terapii) to bardzo duże wyzwanie dla każdego, nawet doświadczonego terapeuty. Psychoterapia bowiem zwykle opiera się o dialog pomiędzy specjalistą a pacjentem. Jeśli klient nie chce współpracować, cele terapeutyczne są o wiele trudniejsze do osiągnięcia, a cała terapia może przedłużać się w czasie.

Psychoterapia jest podobna do wizyty u psychologa - MIT!
To nie do końca prawda, mimo iż terapeutą najczęściej jest wykwalifikowany psycholog. Wizyta u psychologa zazwyczaj jest jednorazowa lub to kilka spotkań do popracowania nad jakimś problemem. Psychoterapia jest relacją długofalową, nastawioną na konkretną trudność czy zaburzenie. Gdy psycholog zdecyduje się na psychoterapią, zmienia się nieco forma relacji i wizyty wyglądają inaczej. Psychoterapia przypomina trochę cykl zajęć: omawia się to, co przerobiliśmy na kolejnym spotkaniu, wprowadza się nowe elementy, później je podsumowuje. Psychoterapia jest spójną całością.

Z pewnością po lekturze tego artykułu psychoterapia jest dla nas o wiele bardziej jasna i zrozumiała. Jeśli borykamy się z zaburzeniem psychicznym lub kryzysem życiowy, warto rozważyć taką formę pomocy psychologicznej.