Czym jest stygmatyzacja? Stygmatyzacja społeczna w Polsce i Europie

Stygmatyzacja, określana inaczej naznaczeniem, jest procesem nadawania jednostkom lub grupom społecznym określonych cech zachowania, co w ostatecznym efekcie prowadzi do przyjęcia i przejęcia przez nie podanych modeli działań. Zatem jest ona podstawowym mechanizmem tworzenia się stereotypów, które z czasem powiększają swoją skalę oddziaływania w społeczeństwie.

Społeczeństwo otwarte

Jedną z podstawowych potrzeb człowieka określonych w piramidzie potrzeb ludzkich Maslowa stojącą w hierarchii od razu po potrzebach fizjologicznych i potrzebach bezpieczeństwa jest poczucie przynależności. Z reguły możliwość swobodnego funkcjonowania jednostki jest zapewniona przez prowadzenie liberalnej polityki społecznej w społeczeństwie definiowanym przez Bergsona jako społeczeństwo otwarte. Istnienie podobnego rodzaju społeczeństwa tylko w teorii ma prawo bycia, ponieważ w praktyce oznaczałoby to:

• tolerancję,
• możliwość wyrażania swoich poglądów,
• wielokulturowość.

Stygmatyzacja społeczna w Europie

Ostatnimi czasy na świecie występuje zjawisko wręcz odwrotne. Niektóre państwa zachodniej Europy deklarują swoją chęć pomocy imigrantom z terenów opanowanych wojną, tym samym wyrażają one swoją gotowość do przyjęcia ich do społeczeństwa, a więc i integracji. Niemniej jednak dobry gest ze strony tych państw europejskich, które przyjęły do siebie liczbę imigrantów nie został należycie doceniony obalając nie tylko nadzieję na pogłębienie integracji międzynarodowej, ale również wizję idealnego społeczeństwa pozbawionego silnie negatywnych wad.

Świadczą o tym różnorodne ataki na ludność miejscową w różnych krajach zachodnich od początku kryzysu migracyjnego w Europie. Znienawidzeni przez społeczność są między innymi przedstawiciele religii i kultury muzułmańskiej. Szczególnie częste są przypadki przemocy na ludności niemieckiej - ataki w Kolonii, Monachium, Berlinie. Dodatkowo trzeba podkreślić, że Niemcy prowadzą prawdopodobnie najbardziej nastawioną na pomoc politykę migracyjną, jako że były pomysłodawcą przyjęcia imigrantów. Wywołuje to więc falę niezrozumienia, niepogodzenia oraz nienawiści ze strony społeczeństwa. Poprzez nagłośnienie takich przypadków inne jednostki podobnej grupy automatycznie są narażone na brak akceptacji ze strony innych społeczeństw - z powodu obawy oraz nietolerancji dla zasad i obyczajów kulturowych. Tak jest w wypadku ludności muzułmańskiej.

Istnieją też państwa, które otwarcie i celowo stygmatyzują inne narodowości. Przykładem takich krajów jest Holandia. Była i nadal jest przeciwna przyjęciu migrantów z krajów pozaeuropejskich, a także wyraża swój negatywny stosunek do państw Europy Wschodniej. Podczas przeprowadzanych w 2012 Mistrzostw Euro 2012 w piłce nożnej aktywnie prowadziła akcje oczerniające przedstawicielki płci żeńskiej. Ponadto jedną z przyczyn takiego zachowania jest również przeświadczenie o nietolerancji, nieakceptowalnej dla nich samych kultury i złych wzorcach osobowych państw dawnego bloku wschodniego. W odniesieniu do globalnej stygmatyzacji organizowane są wszelakie akcje oporu wobec takiego sposobu myślenia i postrzegania innych jednostek. Parady, protesty, manifestacje to dość częste skutki bycia grupowo stygmatyzowanym przez społeczeństwo. Z problemów nie dotyczących migrantów, odnoszą się do tego takie grupy jak feministki czy społeczeństwa LGBT.

Stygmatyzacja społeczna w Polsce

Problem stygmatyzacji występuje również i w Polsce. Odbywa się ona na niższych płaszczyznach życia społecznego jak i na wyższych. Cały proces zaczyna się już w przedszkolach czy szkołach, gdy dzieci uczą się funkcjonowania w społeczeństwie. Już wtedy rozpoczyna się podział na lepszych i gorszych ze względu na cechy jakie ktoś posiada bądź nie, na poglądy (często na błahe tematy). Przejawia się to, w najlepszym wypadku, ignorancyjnym stosunkiem do jednostek stygmatyzowanych. Jak twierdzi Pani Marzena prowadząca serwis ona.net.pl "Również nie rzadkością jest forma nacisku poprzez wytykanie i wskazywanie na brakujące charakterystyki czy umiejętności. Czynnikiem sprzyjającym stygmatyzacji jednostek jest diagnoza chorób psychicznych czy stwierdzenie inwalidztwa, uznawane w społeczeństwie za odejście od normy funkcjonowania. Innym przykładem jest status bezdomnego, który jest napiętnowany za niemożność znalezienia pracy, a także odchylenia w wyglądzie czy właśnie w stanie majątkowym".

Stygmatyzacja w życiu politycznym nie jest zaskoczeniem. Ludzie są oceniani według pełnionych funkcji oraz zajmowanych stanowisk. Partie polityczne próbują się nawzajem skompromitować szukając faktów będących podstawą do wykluczenia z życia politycznego bądź chociażby zmniejszyć dla tych jednostek poparcie wyborców. Przekłada się to na interakcje między wyborcami, tworzy konflikty. Całość składa się na wizerunek społeczeństwa nietolerancyjnego, konfliktowego, bojącego się jawnie wyrażać poglądy.

W odniesieniu do odczuć jednostek, stygmatyzacja wpływa na jej niedowartościowanie, a w efekcie na potwierdzenia etykiety, którą jej przypisano. Innym biegunem skutków jest wyparcie się wykluczanej grupy oraz agresja w stosunku do niej.

Podsumowując, stygmatyzacja jest zjawiskiem po części mającym swoje korzenie w wychowaniu i stereotypach, a po części będącym ich przyczyną. Stoi na przeszkodzie realizacji wizji idealnego społeczeństwa, ale jednocześnie jest czynnikiem stymulującym i uaktywniającym go, ponieważ rodzi falę emocji i zdań poszczególnych jego członków oraz zmusza do podjęcia się zadań, celem których jest albo obrona grup stygmatyzowanych, albo ich dalsza dyskryminacja. Dopóki istnieją standardy i swoboda wygłaszania swojego zdania, stygmatyzacja będzie obecna w życiu społecznym i politycznym.