Konformizm - definicja, rodzaje, przykłady. Konformizm a nonkonformizm

Zasady i normy obowiązują każdego z nas. Podlegamy im w domu, w pracy, w każdej grupie społecznej. Są one tworzone po to, aby im się podporządkowywać i przestrzegać ich. Wchodzimy w grupę i wymaga się od nas, ze będziemy je respektować. Jeśli jednak bezwiednie się im podporządkowujemy i zmieniamy się tylko dlatego, że tego wymaga grupa, to już konformizm. Co to takiego, czy to zjawisko pozytywne czy negatywne? Odpowiedź poniżej.

Czym jest konformizm?

Mianem konformizmu określamy uległy stosunek do ogólnie przyjętych norm, wartości ale i poglądów, które słyszymy. Konformista godzi się na wszystko, przyjmuje to, co się mu daje bez jakichkolwiek słów sprzeciwu.

Rodzaje i stopnie konformizmu

Wyróżniamy dwa, podstawowe rodzaje konformizmu:

• informacyjny,
• normatywny.

Jeśli chodzi o stopnie - są to:

• uleganie,
• identyfikacja,
• introjekcja.

Rodzaje konformizmu

Konformizm informacyjny
Jest to naśladowanie zachowania innych i traktowanie ich jako wzorca co do tego, jak sami mamy się zachowywać. Jeśli nie wiemy, jak w danej sytuacji postąpić patrzymy, co robią inni i zachowujemy się podobnie. Zapewne każdy z nas przynajmniej raz w życiu obserwował reakcję innych w niewiedzy oraz przyjął ich postawę jako bezpieczną i prawidłową. Bardzo często sięgamy po tą formę, gdy sytuacja jest dla nas zupełnie nowa, niejasna, a innych traktujemy jak ekspertów w danej dziedzinie, np. nowy uczeń obserwuje innych na lekcji i zachowuje się tak samo.

Konformizm normatywny
Dostosowanie się do grupy w obawie przed odrzuceniem przez nią. Rodzaj spotykany bardzo często i w wielu różnych grupach społecznych: w grupie rówieśniczej, w rodzinie, w miejscu pracy itp.

Stopnie konformizmu

Wyróżniamy trzy stopnie konformizmu. Pierwszy z nich to uleganie. Obejmuje ono niejako pozorny konformizm, czyli podporządkowywanie się regułom tylko wtedy, gdy jest to wymagane od grupy, np. dana osoba nie je mięsa w towarzystwie przyjaciół i deklaruje wegetarianizm, aby nie stracić ich sympatii i zaufania, podczas gdy na co dzień włącza mięso do swojej diety. Drugim stopniem jest identyfikacja, czyli przyjmowanie pewnych reguł i zasad grupy oraz traktowanie ich jak własnych, np. w grupie znajomych wszyscy słuchają muzyki rockowej, więc i my jej zaczynamy słuchać, aby grupa nas zaakceptowała. I wreszcie trzeci stopień, czyli introjekcja, czyli przyjmowanie zasad grupy jako własnych, np. gdy grupa znajomych ucieka z lekcji w szkole, my również uciekamy, przyjmując takie same wartości i cele.

Współczesny konformista - kim jest i dlaczego ludzie nim zostają?

Dlaczego ludzie przyjmują postawę konformistyczną? Dlaczego wyrzekają się własnych ideałów lub ich nie mają, przyjmując to, co oferuje im grupa? Przyczyn, dla jakich ludzie zostają konformistami, jest wiele. Należą do nich:

• chęć bycia zaakceptowanym przez grupę, wkupienie się do niej;
• chęć zapewnienia sobie poczucia bezpieczeństwa;
• pozostanie pod wpływem autorytetu, guru grupy;
• brak własnego systemu wartości, nie wiedzą, jak go stworzyć i przejmują cudze;
• lęk przed odrzuceniem, neurotyczne cechy charakteru;
• mała pewność siebie, niska samoocena;
• obawa przed zlekceważeniem, skrytykowaniem za inne poglądy;
• posiadanie kontrowersyjnych poglądów, których odbioru się obawiamy;
• osobowość zależna, unikająca odpowiedzialności;
• obawa przed karą za nieprzestrzeganie norm w danej grupie społecznej.

Jak zachowuje się współczesny konformista?

To człowiek uległy lub sprytny: przyjmuję postawę, którą preferuje grupa w celu bycia zaakceptowanym i przyjętym do niej. Gdy już nie jest w grupie może dalej wyznawać ważne dla niej wartości lub powrócić do swoich (patrz: poziom konformizmu). Konformizm jest dziś zjawiskiem bardzo częstym w wielu grupach społecznych, w tym w grupie rówieśniczej, zwłaszcza wśród nastolatków.

Zalety i wady konformizmu

Konformizm jest zjawiskiem pozytywnych czy negatywnym? Jakie zalety i wady ma przyjmowanie postawy konformistycznej?

Do zalet zaliczyć należy zgranie grupy poprzez wyznawanie tych samych wartości oraz możliwość unikania sporów i konfliktów: grupa nie kłóci się o wartości i zasady w niej panujące. Wszyscy w grupie traktowani są tak samo, jest ona bardziej jednorodna. My z kolei jesteśmy akceptowani przez grupę, nie musimy się obawiać odrzucenia, czujemy się bezpieczniej.

Z kolei do wad postawy typowo konformistycznej zaliczyć możemy brak własnego systemu wartości lub posiadanie przyjętego odgórnie, z którym nie do końca musimy się zgadać. Członków grupy, którzy są konformistami cechuje uboższe życie wewnętrzne, nie poświęcamy czasu na refleksje, przemyślenia, przyjmujemy wszystko to, co każe nam grupa.

Nonkonformizm - w opozycji do podporządkowania się zasadom

W opozycji do postawy konformistycznej stoi nonkonformizm, czyli jawne sprzeciwianie się regułom i normom oraz bezwiednemu podporządkowywaniu się nim. Nonkonformista nie tyle nie przyjmuje norm, jakie narzuca mu grupa, ale odważnie proponuje jej swój system wartości, nie zawsze narzuca swoje normy, ale proponuje je w zamian - zazwyczaj logicznie to argumentując. Nonkonformiści to osoby:

• odważne,
• pewne siebie,
• świadome swoich wartości,
• inteligentne,
• oczytane,
• bystre,
• zwykle są bardzo charyzmatyczni.

Nonkonformista to urodzony lider, przywódca, bywa, że ma choleryczny typ temperamentu. Nierzadko takie osoby odpowiedzialne są za organizowanie buntów czy strajków. Jeśli mamy do czynienia ze skrajnym nonkonformizmem, możemy mówić o postawie antykonformistycznej. Jednostka taka jawnie i odważnie przeciwstawia się narzucaniu zasad i reguł, może nawet agresywnie bronić swoich poglądów i atakować te, które proponuje jej grupa.

Konformizm na co dzień

Sporo już wiemy o postawie konformistycznej, warto więc odpowiedzieć sobie na pytanie, ile w każdym z nas jest konformisty? Jeśli szczerze się nad tym zastanowimy... wcale nie tak mało. Ile razy robiliśmy coś tylko dlatego, że "tak wypada", "tak należy", "tego się od nas oczekuje"? zapewne wiele razy i to w życiu prywatnym i zawodowym. Czy to źle? Jeśli mimo wszystko nie zatraciliśmy swojego systemu wartości i poglądów, a nasze zachowanie miało charakter epizodyczny, zapewne nie mamy się czym martwić.

Między konformizmem a sprzeciwem - jak znaleźć złoty środek?

Lepsza jest konformistyczna uległość czy odważny sprzeciw postawy nonkonformistycznej? Na to pytanie trudno jednoznacznie odpowiedzieć. Nasuwa się stwierdzenie, że najlepszym rozwiązaniem może być złoty środek, czyli balansowanie pomiędzy uleganiem grupie oraz walczeniem z nią i regułami, jakie nam narzuca. Jak to pogodzić? Warto przestrzegać zasad, które panują w grupie, aczkolwiek warto nadal wyznawać swoje wartości i żyć z nimi w zgodzie. Kluczem do sukcesu jest poszanowanie zasad innych przy jednoczesnym posiadaniu własnych, których potrafimy bronić: najlepiej w sposób asertywny. Tylko życie w zgodzie z własnymi przekonaniami sprawi, że będziemy szczęśliwi. Czasami jednak warto zgodzić się z grupą, człowiek jest istotą społeczną i pójście na kompromis nie jest niczym złym, to krok w stronę udanej komunikacji międzyludzkiej, która jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania społeczeństwa.