Czym jest oligofrenopedagogika? Stopnie niepełnosprawności intelektualnej

Oligofrenopedagogika to nauczanie osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym oraz głębokim. Obejmuje proces nauczania w szkole, ale również zajęcia rewalidacyjne, mające na celu jak najlepsze przystosowanie osób niepełnosprawnych do życia, mimo posiadanych dysfunkcji.

Czym jest oligofrenopedagogika?

Warto dowiedzieć się, czym charakteryzują się poszczególne stopnie niepełnosprawności, jak przebiega w ich przypadku proces nauczania i wychowania, kim jest oligofrenopedagogik oraz jakie cechy powinien posiadać.

Stopnie niepełnosprawności intelektualnej

Wyróżniamy cztery stopnie niepełnosprawności intelektualnej:

1. lekki,
2. umiarkowany,
3. znaczny,
4. głęboki.

Nauczanie i wychowanie w przypadku konkretnego stopnia wygląda zupełnie inaczej.

Niepełnosprawność intelektualna stopnia lekkiego

Osoba taka posiada możliwości intelektualne niższe niż przeciętny człowiek, jej rozwój zahamował się na etapie 12-latka. Taki człowiek jest samodzielny w działaniu, radzi sobie z wykonywaniem codziennych czynności, potrafi czytać, pisać, liczyć i przyswajać wiedzę mniej więcej na poziomie klasy V-VI szkoły podstawowej. Jego trudności obejmują myślenie abstrakcyjne, czyli bardziej skomplikowane procesy myślowe, taka osoba może mieć trudności z wynajdowaniem kreatywnych rozwiązań i rozwiązywaniem złożonych problemów.

Uczeń z n.i. stopnia lekkiego może uczyć się w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym ale i w szkole masowej. Jego edukacja opiera się o orzeczeniu do kształcenia specjalnego dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną stopnia lekkiego. Zwykle ogólne wymagania są złagodzone, uczeń musi przyswoić mniejsza ilość materiału, wykonać mniej zadań i to o stopniu trudności na miarę jego możliwości. Oligofrenopedagogika w tej kwestii obejmuje zajęcia rewalidacyjne, zwłaszcza dodatkowe zajęcia z języka polskiego, matematyki i innych przedmiotów, jakie sprawiają danej osobie trudności - dodatkowo można włączyć zajęcia z pedagogiem oraz psychologiem.

Ludzie z n.i. stopnia lekkiego kończą szkoły, zdobywają zawód i pracują zawodowo, głównie fizycznie, choć nie ma przeciwwskazań, aby osoba z n.i. stopnia lekkiego została kucharzem, pracowała na produkcji czy nawet wykonywała proste prace biurowe. Jeśli chodzi o życie prywatne, takie osoby z powodzeniem mogą zakładać rodziny, mieć dzieci i spełniać się również w tej kwestii. Nie ma podstaw, by osobę ze stopniem lekkim ubezwłasnowolnić.

Niepełnosprawność intelektualna stopnia umiarkowanego

Osoba taka funkcjonuje na jeszcze niższym poziomie, funkcjonowanie przypomina funkcjonowanie dziecka w klasie I szkoły podstawowej. Osoba z n.i. stopnia umiarkowanego jest infantylna, naiwna, beztroska, mało odpowiedzialna, interesuje się mało ważnymi rzeczami, a te istotne: pomija bądź ich nie rozumie. Potrafi czytać proste teksty, pisać, dokonuje prostych obliczeń, ale ma już wyraźnie problemy z przyswajaniem dużych partii materiału. Nie potrafi zrozumieć złożonych treści. Taki człowiek dobrze się czuje w środowisku, które jest mu znane, swobodnie porusza się w domu, wykonuje proste czynności.

Osoby z n.i. stopnia umiarkowanego uczą się w specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych w oparciu o orzeczenie do kształcenia specjalnego dla osób niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu umiarkowanym. Mogą również korzystać z oferty Warsztatów Terapii Zajęciowej. Oligofrenopedagogika w tym wypadku obejmuje zarówno sam proces kształcenia danej osoby, jak i zajęcia, które przygotowują do samodzielnego (w miarę możliwości) życia. Osoba niepełnosprawna intelektualnie uczy się gospodarować pieniędzmi, planować wydatki ale i planować swoje życie, przyszłość, rozmawiać o emocjach, swoich trudnościach, rozwiązywać problemy, z tym ewentualne konflikty z innymi.

Osoby z n.i. w stopniu umiarkowanym kończą szkołę, zdobywają wybrany zawód, niestety ich wachlarz możliwości już jest nieco bardziej ograniczony niż w przypadku stopnia lekkiego, zwykle są to proste zawody, np. pracownik fizyczny, pomocnik itp. Mogą pracować w ZAZ-ach, czyli Zakładach Aktywności Zawodowej oraz zakładach pracy chronionej. Zwykle nie ma przeciwwskazań, aby taka osoba założyła rodzinę czy posiadała dzieci. Zaleca się jednak, aby związała się z osobą w normie intelektualnej, ewentualnie ze stopniem lekkim.

Niepełnosprawność intelektualna stopnia znacznego

Ludzie z tym poziomem niepełnosprawności funkcjonują na jeszcze niższym poziomie, są mniej więcej na etapie dziecka przedszkolnego: wypowiadają się prostym językiem, budują mało skomplikowane zdania, potrafią się przedstawić, powiedzieć coś o sobie, napisać swoje imię, podpisać się. Poza tym opóźnienie w rozwoju jest bardzo widoczne i pierwsze objawy obserwować możemy już we wczesnym dzieciństwie. Zatrzymanie rozwoju na etapie przedszkolaka sprawia, że osoba z n.i. stopnia znacznego dobrze wykonuje jedyne te czynności, które są proste i które zna, zwykle jest to sprzątanie, mycie naczyń, może pomagać w prowadzeniu domu czy prostych pracach na gospodarstwie. Możliwe jest, aby taka osoba założyła rodzinę, ale jest to uzależnione od jej funkcjonowania, co jest kwestią bardzo indywidualną.

Osoby z n.i. stopnia znacznego uczęszczają do specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych, po zakończeniu edukacji zwykle są uczestnikami Warsztatów Terapii Zajęciowej, następnie mogą znaleźć zatrudnienie w Zakładach Aktywności Zawodowej, ewentualnie zakładach pracy chronionej, np. na produkcji. Oligofrenopedagogika w ich przypadku obejmuje proces edukacji, zwykle już nakierowany na zdobycie jedynie podstawowych umiejętności z naciskiem na umiejętności życia codziennego, w tym samoobsługę oraz czynności, potrzebne na co dzień, np. gotowanie.

Niepełnosprawność intelektualna stopnia głębokiego

W tym wypadku mamy do czynienia z osobą, której rozwój zahamował się na etapie dziecka 2-letniego, czyli malucha, który do przeżycia potrzebuje osoby drugiej: mamy, taty, dorosłego opiekuna, który się nim zajmie i pomoże w wykonywaniu wielu czynności, np. przygotuje posiłek, pomoże się ubrać, wykąpać. Osoba ze stopniem głębokim niestety nie funkcjonuje tak samo: wymaga stałej pomocy i nadzoru osoby drugiej, nie jest w stanie wykonać najprostszych czynności, problemem może być jedzenie czy nawet sygnalizowanie potrzeb fizjologicznych. Osoba z n.i. stopnia głębokiego wymagać może zarówno pomocy, jak i kompleksowej rehabilitacji, nierzadko bowiem ten typ niepełnosprawności współwystępuje z innymi zaburzeniami, takimi jak autyzm, zespół Downa czy dziecięce porażenie mózgowe. Mogą być to osoby leżące.

Osoba z tym stopniem niepełnosprawności zwykle nie uczęszcza do szkoły, dobywa zajęcia w systemie nauczania indywidualnego w domu w stopniu, w jakim jest to możliwe, uczy się najprostszych czynności: mówienia, rozróżniania kolorów, nazywania zwierząt itp. Są to umiejętności bardzo proste, których uczymy swoje kilkuletnie dzieci. Niestety, osoba ze stwierdzonym stopniem głębokim jedynie takie jest w stanie opanować. Zadaniem oligofrenopedagogiki jest w tym wypadku nauczenie dziecka podstawowych czynności na tyle, na ile jest to możliwe.

Kim jest oligofrenopedagog i jak nim zostać?

Wiemy już nieco więcej o oligofrenopedagogice i jej zadaniach w przypadku poszczególnych stopni niepełnosprawności. Pora odpowiedzieć sobie na pytanie kim jest oligofrenopedagog, jak nim zostać oraz jakie cechy są niezbędne w tej pracy?

Oligofrenopedagog to osoba, która zajmuje się nauczaniem osób z niepełnosprawnością intelektualną: to już wiemy. Pracuje zwykle w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, szkole integracyjnej lub masowej ale również w Warsztatach Terapii Zajęciowej czy Zakładzie Aktywności Zawodowej. Aby nim zostać należy ukończyć studia podyplomowe z zakresu oligofrenopedagogiki, gdzie dowiemy się jak nauczać osoby z obniżonym potencjałem intelektualnym i jak najlepiej przygotować je do życia po zakończeniu edukacji.

Cechy niezbędne w zawodzie oligofrenopedagoga

Jakie cechy są pożądane w zawodzie oligofrenopedagoga? Jakie ułatwią mu wykonywanie zawodu i sprawią, że ze sposobu zarabiania na życie stanie się on prawdziwą misją? Oligofrenopedagog powinien być przede wszystkim osobą:

• cierpliwą, życzliwą i serdeczną - nie oszukujmy się, osoby niepełnosprawne funkcjonują w bardzo różnorodny sposób, niełatwo przewidzieć, w jakim nastroju będzie nasz podopieczny, oligofrenopedagog powinien być osobą uśmiechniętą oraz gotową do pracy w każdych warunkach, nawet w przypadku oporu ucznia.
• wrażliwą i empatyczną, potrafiącą postawić się na miejscu drugiego człowieka, w tym wypadku osoby niepełnosprawnej;
• wzbudzającą zaufanie i potrafiącą szybko oraz łatwo nawiązywać kontakty z drugim człowiekiem;
• opiekuńczą i troskliwą - nierzadko to właśnie oligofrenopedagog przejmuje rolę opiekuna osoby niepełnosprawnej, musi pomóc jej się ubrać, pójść z nią do toalety, pomóc jej zjeść śniadanie, cechy te pomogą mu w codziennej pracy, dadzą możliwość zaopiekowania się swoim uczniem najlepiej, jak potrafi.